Mô hình tư duy – Mental Models

The Great Mental Models Shane Parrish and Rhiannon Beaubien General Thinking Concepts

Untitled

Trong một bài thuyết trình nổi tiếng của mình, Charlie Munger, nhà đầu tư huyền thoại, đã tổng hợp về vai trò của mental models như sau:

“Để trở nên khôn ngoan, điều quan trọng đầu tiên mà bạn cần ghi nhớ, đó là bạn sẽ không thật sự hiểu một vấn đề gì đó chỉ bằng cách ghi nhận các sự kiện, các thông tin một cách riêng lẻ và rời rạc. Nếu những thông tin, những sự kiện mà bạn tiếp nhận không được liên kết với nhau theo một cách thức, một mô hình, một lý thuyết gì đó thì nó chỉ là những mảnh vỡ rời rạc và vô dụng.

Bạn cần phải thiết lập cho mình những mô hình, những cách tiếp cận, những lý thuyết phù hợp và không ngừng rèn luyện việc sử dụng những mô hình này đến mức thuần thục thành thói quen.”

– Charlie Munger

(Câu nói trên là do mình diễn đạt lại theo ý mình, các bạn có thể đọc phiên bản gốc ở đây.)

Có thể thấy, việc học hỏi và tích luỹ đa dạng các “mô hình tư duy” rất quan trọng. Một số nhóm mô hình mà mình thấy hữu dụng:

Những mô hình tư duy đặc trưng cho nhóm ngành kinh tế như quy luật cung cầu, dòng tiền, lãi suất, rủi ro, SWOT … Dù chuyên môn của bạn không liên quan, nhưng cũng nên dành thời gian tham khảo những mô hình tư duy đặc trưng của các nhóm ngành khác vì đôi lúc nó cũng giúp bạn rất nhiều trong các quyết định liên quan đến cuộc sống. Ví dụ như khi học về tài chính, bạn sẽ tiếp cận mô hình dòng tiền (cashflow), thông qua đó bạn sẽ tự trả lời được câu hỏi “Nên để dành tiền hay nên đầu tư”.
Giới start-up sẽ có những mô hình nổi bật như “Business model canvas”, “Lean Start-up”
Một số mô hình tư duy tập trung về những vấn đề hay ngộ nhận, những lỗi sai trong suy nghĩ (bias), bạn có thể tham khảo ở quyển The art of thinking clearly hoặc theo dõi những
Tìm hiểu thêm về các loại Nguỵ biện

What are mental models? - Mô hình tư duy là gì?

Mental models are frameworks that give people a representation of how the world works. There are so many mental models that it would take a very long time to study them all in detail. Some are rooted in biological observations, others have been described in behavioural studies.

Mô hình tư duy là những khuôn khổ cho con người thấy cách mà thế giới hoạt động. Có rất nhiều mô hình tư duy sẽ mất rất nhiều thời gian để nghiên cứu chi tiết. Một số có nguồn gốc từ các quan sát sinh học, một số khác đã được mô tả trong các nghiên cứu hành vi.

To put it simply, mental models are a set of beliefs and ideas that we consciously or unconsciously form based on our experiences. They guide our thoughts and behaviours and help us understand life. They’re basically thinking tools—shortcuts for reasoning.

Nói đơn giản, mô hình tư duy là một tập hợp niềm tin và ý tưởng chúng ta hình thành một cách có ý thức hoặc vô thức dựa trên kinh nghiệm của mình. Chúng định hướng suy nghĩ và hành vi của ta, giúp chúng ta hiểu cuộc sống. Nói vắn tắt, chúng là những công cụ tư duy.

For instance, knowing about network effects or about the law of diminishing returns helps you think about systems. Knowing about incentives or the availability heuristic helps you think about human relationships. Knowing about arbitrage and scarcity helps you think about markets and economic trends.

Ví dụ, hiểu về tác động của thế giới mạng hoặc quy luật lợi tức giảm dần giúp bạn tư duy về hệ thống. Biết động cơ hoặc cảm tính sẵn có giúp bạn tư duy về mối quan hệ giữa con người. Biết về chênh lệch giá và khan hiếm hàng giúp bạn tư duy về thị trường và xu hướng kinh tế.